Baza danych ▶ energy.instrat.pl/coal_mining_map
Spis treści
- Wprowadzenie
- Arkusz kalkulacyjny
- Terminy i pojęcia
- Rozwój i aktualizacja bazy
- Dostępność danych w domenie publicznej
Wprowadzenie
Drodzy Użytkownicy,
oddajemy w Wasze ręce drugie, publiczne wydanie bazy danych o kopalniach węgla kamiennego i brunatnego w Polsce. Opracowana została przez Fundację Instrat w celu zmapowania sytuacji rynkowej w sektorze górnictwa węgla kamiennego i brunatnego ze szczególnym naciskiem na aspekty ekonomiczno-społeczne przedsiębiorstw górniczych oraz poszczególnych kopalni ich jednostek organizacyjnych (ruch, odkrywka itd.). Poniżej przedstawiamy wykorzystane źródła danych, metodologię i plany aktualizacji i rozbudowy bazy w kontekście wyzwań związanych z dostępnością czy wiarygodnością danych.
Nasza baza danych ma służyć przede wszystkim analitykom rynkowym, administracji publicznej, organizacjom pozarządowym oraz instytucjom naukowo-badawczym.
Zapraszamy do nadsyłania uwag, które pomogą nam poprawić jakość prezentacji lub wiarygodność danych na adres: coal@instrat.pl
Pozdrawiamy,
Jan Balcerowski, Michał Hetmański, Daniel Kiewra, Krzysztof Stępień
Rekomendowane cytowanie:
Balcerowski, J., Hetmański, M., Kiewra, D., Stępień, K. (2021). Baza danych o kopalniach węgla kamiennego i brunatnego w Polsce, energy.instrat.pl/coal_mining_map
Podziękowania dla instytucji oraz osób, które przyczyniły się do powstania tej bazy danych: Aleksandra Szpora (Instrat), Pawła Czyżaka (Instrat), Miłosza Jakubowskiego (Frank Bold), Małgorzaty Kasprzak (EMBER Climate), Felixa Reitza (Europe Beyond Coal) oraz Jai Krishna (EEB). Wykorzystano dane z instytucji wymienionych poniżej w sekcji Źródła danych, żadna z tych instytucji nie ponosi odpowiedzialności za ich wykorzystanie i interpretację.
Stosuje się zwyczajowe ostrzeżenia. Wszelkie błędy są nasze.
Definicja poszczególnego rekordu
Na platformie energy.instrat.pl zaprezentowano wybrane dane z pełnej wersji pliku Excel, dostępnego do pobrania po naciśnięciu przycisku “Eksport” w prawym górnym rogu ekranu. Wersja interaktywna prezentuje jako poszczególny rekord jednostkę organizacyjną danej kopalni, do której przypisane może być więcej niż jedno złoże. Pominięto złoża, w których roczne wydobycie węgla jest mniejsze niż 2 tys. ton surowca według danych Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG-PIB) (stan na 31.12.2020); wyjątkiem od tej zasady jest osobne klasyfikowanie KWK Wujek (PGG), gdzie prace prowadzone są okresowo. Podejście to jest uwarunkowane:
- istotnymi rozbieżnościami pomiędzy danymi PIG-PIB a sprawozdaniami przedsiębiorstw oraz brakiem powszechnie dostępnych danych o wydobyciu w ramach poszczególnych jednostek organizacyjnych (np. ruch, odkrywka)
- brakiem jednolitej informacji o przypisaniu złoża (PIG-PIB) do danej jednostki organizacyjnej (dane przedsiębiorstw)
- brakiem danych za 2020 r. w momencie opracowania bazy danych (grudzień 2020 – czerwiec 2021)
Tym samym, zdefiniowaliśmy pojęcie jednostki organizacyjnej (kolumna J), która jest rekordem unikalnym i obejmuje zarówno odkrywki i pola (węgiel brunatny), jak i ruchy lub rejony w ramach kopalni i zakładów górniczych (węgiel kamienny). Niejednolite nazewnictwo wynika z różnic w prawnych i zwyczajowych definicjach przyjętych przez urzędy i przedsiębiorstwa górnicze oraz z historii restrukturyzacji przedsiębiorstw.
Arkusz kalkulacyjny
Źródła danych
W przypadku przedsiębiorstw górniczych oraz grup kapitałowych wykorzystano:
- sprawozdania przedsiębiorstw dostępne publicznie (nieodpłatnie) na stronie KRS (Przeglądarka dokumentów finansowych) – dostępne również na portalu www.rejestr.io prowadzonym przez Fundację ePaństwo (licencja odpłatna)
- raporty okresowe i bieżące w ramach relacji inwestorskich grup kapitałowych notowanych na giełdzie
Pozostałe komentarze
W obecnej wersji bazy danych wykorzystano dane za lata 2017-2020, stąd możliwe nieścisłości w nazewnictwie zakładów (np. reorganizacje ruchów i kopalń w ramach PGG).
Identyfikujemy szereg wyzwań metodologicznych, w tym natury prawnej, które utrudniają zharmonizowanie obrazu sektora bez wprowadzania uproszczeń:
- różnice w wielkości raportowanego wydobycia między danymi z różnych źródeł – Państwowego Instytutu Geologicznego i sprawozdaniami przedsiębiorstw górniczych
- historia właścicielska kopalń i ich jednostek organizacyjnych – zmiany właścicielskie i reorganizacja pracy przedsiębiorstw (PGG)
- przyporządkowanie poszczególnych jednostek organizacyjnych do danych złóż oraz jednostek samorządu terytorialnego
Wydobycie
Dane bilansowe z Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG-PIB) za lata 2017-2020 porównane są z danymi z przedsiębiorstw górniczych. Rozbieżności pomiędzy danymi występują z powodu zduplikowanych systemów raportowania o sumie i parametrach wydobywanego surowca przez kopalnie do PIG-PIB oraz ARP Katowice. Jak wskazują Nieć & Młynarczyk (2014) „Wykazywane są wydobyte zasoby węgla, obliczane bez przerostów w pokładzie, natomiast podawana wielkość wydobycia węgla surowego obejmuje też przerosty płonne eksploatowane łącznie z węglem. Wielkość różnic zależy od udziału przerostów i w niektórych pokładach może dochodzić do ponad 10%.”. Ponadto, nie wszystkie przedsiębiorstwa górnicze publikują informację o typie raportowanego wydobycia (netto, brutto).
Typ i podtyp węgla
Wskazano przypisane do danego złoża typy węgla w kolumnie H oraz podtypy węgla w kolumnie AD:
- WB – węgiel brunatny
- WK-E – węgiel kamienny energetyczny
- podtypy 31+32, 33
- WK-K – węgiel kamienny koksujący
- podtypy 34, 35, 36, 37, 38
- WK-E&K – węgiel kamienny energetyczny i koksujący
- miks obu powyższych
Nie wykazano aktywnie prowadzonego wydobycia antracytu (podtyp węgla 39+) dla żadnego ze złóż.
Zatrudnienie
Co do zasady, podano sumę liczby zatrudnionych w danym zakładzie górniczym. W sektorze górnictwa węgla kamiennego, dane te uwzględniają również pracowników naziemnych.
Karta złoża – PIG-PIB/MIDAS
W folderze dostępnym po naciśnięciu przycisku “Eksport” (w prawym górnym rogu ekranu) udostępniono karty złoża dla jednostek zaprezentowanych w tabeli. Pliki dostępne są na stronie PIG-PIB w bazie danych MIDAS w formacie PDF (dostęp 16.06.2021).
Średnia wartość opałowa
W zależności od przedsiębiorstwa górniczego i złoża podano wartość opałową w kJ lub kcal, a czasem w obydwu tych jednostkach. Dlatego uśredniono wartości przyjmując przelicznik 1 kJ = 0,2385 kcal i przyjęto szereg uproszczeń w pojedynczych przypadkach. Wartości należy traktować orientacyjnie.
Emisje metanu
Zaprezentowano dane pozyskane na drodze dostępu do informacji sektora publicznego przez EMBER-Climate (Małgorzatę Kasprzak) od Instytutu Ochrony Środowiska – Krajowego Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE).
Rozpoznane złoża
Wersja w trakcie opracowania – wkrótce dostępny pełen opis. Zebrano dane bilansowe (PIG) i dotyczące koncesji (MKiŚ) dla złóż rozpoznanych. Wskazano złoża perspektywiczne, których wydobycie jest rozpatrywane przez inwestorów.
Terminy i pojęcia
Złoże – naturalne nagromadzenie minerałów, skał oraz innych substancji, których wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą (Dz.U.2020.1064)
Kopalnia / Zakład Górniczy – wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą w zakresie wydobywania kopalin ze złóż, a w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny wraz z pozostającym w związku technologicznym z wydobyciem kopaliny przygotowaniem wydobytej kopaliny do sprzedaży, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji albo podziemnego składowania odpadów, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane, urządzenia oraz instalacje (Dz.U.2020.1064)
Obszar Górniczy – przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów, podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji (Dz.U.2020.1064)
Teren Górniczy – przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego (Dz.U.2020.1064)
Odkrywka – podstawowa jednostka eksploatacji w kopalni odkrywkowej (woj. wielkopolskie: ZE PAK)
Pole – podstawowa jednostka eksploatacji w kopalni odkrywkowej (woj. łódzkie: PGE GiEK)
Ruch – jednostka organizacyjna w podziemnym zakładzie górniczym
——–
Pozyskanie – ilość nośników energii uzyskana z zasobów krajowych (GUS, 2021)
Produkcja (uzysk) – proces technologiczny, w którym jedna postać energii (przeważnie nośniki energii pierwotnej) zamieniana jest na inną pochodną postać energii (GUS, 2021)
Sprzedaż – Ilość sprzedanego surowca, wydobytego i importowanego (SII, 2018)
Wydobycie brutto – obejmuje całość wydobytych surowców i materiałów, w tym również tak zwane odpady górnicze (surowce poboczne, jak chociażby kamień) (SII, 2018)
Wydobycie netto – poziom wydobycia samego węgla energetycznego, który potem jest sprzedawany. Poziom wydobycia netto charakteryzuje współczynnik uzysku, który jest uzależniony m.in. od warunków geologiczno-górniczych (SII, 2018)
Wydobycie wg PIG – Informacja przekazana przez użytkownika złoża na podstawie Ustawy o Prawie Górniczym w formie formularza określonego w odpowiednim rozporządzeniu odpowiedniego ministra do (PIG, 2021).
Wydobycie wg GUS – Ilość wydobytej kopaliny w ustalonym okresie czasu z krajowych zasobów naturalnych (GUS, 2021)
Rozwój i aktualizacja bazy
W kolejnych aktualizacjach bazy danych zostaną uwzględnione nowe zbiory danych i funkcjonalności:
- historia właścicielska kopalni i jednostki organizacyjnej
- poszerzenie szeregów czasowych o rok 2020 i lata do 2016 roku włącznie
- uwzględnienie KWB Sieniawa i mniejszych złóż eksploatowanych przez działające kopalnie
- dane o oddziaływaniu kopalni na środowisko, w tym zużycie wody
- dane o płatnościach na rzecz administracji publicznej i otrzymanej pomocy publicznej
- kopalnie i jednostki organizacyjne wyłączone całkowicie z użytkowania (w tym Spółka Restrukturyzacji Kopalń) oraz złoża będące w rozpoznaniu
- pogłębione dane o wynikach finansowych i strukturze zatrudnienia w ramach danej kopalni i jednostki organizacyjnej
Dostępność danych w domenie publicznej
Wartością dodaną naszej bazy danych jest agregacja i opis danych jednostkowych z wielu publicznie dostępnych źródeł. Analogiczną pracę na bardziej szczegółowych danych pozyskanych bezpośrednio od przedsiębiorstw wykonuje oddział Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach (ARP Katowice) w ramach umowy z Ministerstwem Aktywów Państwowych o prowadzenie statystyki publicznej z sektora górnictwa węgla kamiennego i brunatnego oraz Centrum Monitorowania Górnictwa. Niestety, nawet wynikowe informacje statystyczne (zanonimizowane i zagregowane dane jednostkowe) powstałe w ramach pracy ARP Katowice za publiczne pieniądze są dostępne odpłatnie na stronie sklepu internetowego ARP Katowice. Koszty zakupu podstawowych publikacji sięgają nawet kilkunastu tysięcy złotych w skali roku, co skutecznie uniemożliwia prowadzenie analiz dot. aktualnej sytuacji oraz przyszłości sektora.
Projekcje dot. stanu zatrudnienia i wydobycia w poszczególnych zakładach w wykonaniu wielu instytucji badawczych (uczelni, think-tanków, firm konsultingowych) będą możliwe po uspójnieniu bazy analitycznej. O problemie dostępności danych ze statystyki publicznej sektora energetycznego oraz roli analogicznej do ARP Katowice można przeczytać w Apelu o otwarty dostęp do danych w energetyce i górnictwie oraz opinii prawnej Fundacji Frank Bold. Pod listem otwartym podpisało się ok. 60 ekspertów, jego publikacja odbyła się w czerwcu 2020 r. na portalu WysokieNapiecie.pl. Więcej o jego efektach w tekście Sezam otwarty. Pierwsza porcja bezpłatnych danych o energetyce dzięki Fundacji Instrat (sierpień 2020).